Na czym polega zez? Zez to wzrokowe zaburzenie nerwowo-mięśniowe, opierające się na nierównoległym ustawieniu oraz utrudnionej kontroli ruchu gałek ocznych. Schorzeniu towarzyszą trudności w zakresie widzenia jedno- i obuocznego. Ze względu na charakter zezowania, wyróżniamy zez jednostronny i naprzemienny. Uwzględniając kierunek odchylenia gałki ocznej, możemy wyodrębnić zez:
- zbieżny,
- rozbieżny,
- ku górze,
- ku dołowi,
- skośny.
Ogólnie przyjęta definicja zeza mówi, że jest to nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych, sprawiające, że na siatkówce pojawia się inny obraz, niż ten, który otrzymują osoby nieposiadające zeza. Zez zbieżny to taki rodzaj schorzenia, w którym gałka oczna kieruje się w stronę nosa, natomiast zez rozbieżny – gałka odchyla się na zewnątrz. U dzieci częściej występuje zez zbieżny, natomiast u dorosłych – zez rozbieżny.
Rodzaje zeza
Zez może występować jako samoistne schorzenie lub jako symptom jednej z wielu chorób, zatem w przypadku jego pojawienia się należy udać się na konsultacje z lekarzem-okulistą. Wyróżnia się następujące rodzaje zezowania:
- zez ukryty (niewidoczny) – wynika z zaburzeń w napięciu mięśni gałkoruchowych; ujawnia się w momencie osłabienia widzenia obuocznego, np. podczas zmęczenia, stresu, choroby; zazwyczaj nie wymaga leczenia, chyba że wywołuje dokuczliwe dolegliwości,
- zez jawny towarzyszący – w przypadku którego dostrzegalne jest nieprawidłowe ustawienie gałki ocznej,
- zez jawny nietowarzyszący (porażenny) – charakteryzuje się zaburzeniami motoryki gałki ocznej; ruch oka w kierunku działania porażonego mięśnia jest osłabiony bądź niewykonalny.
Przyczyny występowania zeza
Najczęstsze przyczyny wystąpienia zeza to:
- zaburzenia refrakcji,
- choroby gałki ocznej/oczodołu,
- choroby mięśni gałkoruchowych/nerwów unerwiających,
- chorzenia ośrodkowego/obwodowego układu nerwowego,
- predyspozycje genetyczne,
- przyczyny somatyczne o niezidentyfikowanym pochodzeniu.
Zez może powstawać również z przyczyn związanych z problemami okołoporodowymi, natomiast u dorosłych w następstwie niektórych chorób autoimmunologicznych. Etiologia zeza jest zróżnicowana, a jego przyczyny często współwystępują ze sobą.
Zaburzenia widzenia związane z zezem
Zaburzenia widzenia jednoocznego charakteryzują się tłumieniem obrazów przekazywanych do mózgu oka objętego wadą. Następstwem tego jest niedowidzenie (nawet przy noszeniu okularów). Oko nie podlega fiksacji plamkowej.
U dzieci z jawnym zezowaniem jednostronnym (w wieku ok. 6-8 lat) mózg całkowicie tłumi obrazy pochodzące z chorego oka. Stałe blokowanie obrazu skutkuje nieukształtowaniem połączeń neuronalnych w ośrodkach wzrokowych mózgu i zaburzeniem właściwego widzenia obuocznego.
W przypadku zeza naprzemiennego tłumienie bodźców wzrokowych jest zmienne i dotyczy obu oczu – raz jednego, raz drugiego. Skutkuje to brakiem korespondencji siatkówkowej, lecz bez niedowidzenia.
Objawy obuocznego zaburzenia widzenia:
- brak postrzegania przestrzennego,
- brak fuzji obrazów,
- brak równoczesnej percepcji,
- widzenie podwójne,
- brak lub niewłaściwa korespondencja siatkówkowa.
Kiedy należy udać się z zezem do specjalisty?
Zez u noworodków czasami występuje naturalnie, jednak do około 4-6 miesiąca życia ustawienie gałek ocznych powinno być już prawidłowe. W przypadku starszych dzieci oraz dorosłych na konsultację związaną z zezem zarówno zbieżnym, jak i rozbieżnym warto zgłosić się jak najszybciej. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym mniejsze prawdopodobieństwo konieczności wdrażania bardziej inwazyjnych metod leczenia. Nieleczony zez może prowadzić do zaburzeń równowagi, nieostrego widzenia czy widzenia podwójnego, a w przypadku dzieci niejednokrotnie do trwałego upośledzenia narządu wzroku.
Dlaczego w przypadku wystąpienia zeza nalezy odwiedzić okulistę?
Typowa choroba zezowa rozwija się w ciągu kilku-kilkunastu tygodni – tym szybciej, im dziecko jest młodsze. Wynika to ze specyfiki dziecięcej struktury mózgu. Zlekceważenie problemu może doprowadzić do tzw. funkcjonalnej jednooczności, polegającej na wykształceniu właściwej ostrości widzenia w tylko jednym oku, co może mieć wpływ na przyszłe czynności życiowe i zawodowe.
W przypadku osób w wieku nastoletnim oraz dojrzałych zez najczęściej wiąże się z efektem podwójnego widzenia. Nie skutkuje natomiast niedowidzeniem czy niewłaściwą korespondencją siatkówkową. Niezależnie od sytuacji i wieku – zez zawsze jest objawem patologicznym.
Metody badania i leczenia zeza
Dzięki badaniu okulistycznemu możemy rozpoznać typ zeza i zastosować odpowiednią metodę jego leczenia. Istnieje możliwość wdrożenia działań zachowawczych, jak również zabiegowych. Zachowawcze leczenie zeza dąży do poprawy wzroku w oku zezującym i wytworzenia fiksacji centralnej oraz prawidłowej lokalizacji wzrokowej, za sprawą:
- stałej korekcji okularowej/soczewki nagałkowej,
- okularów pryzmatycznych/folii pryzmatycznych,
- leczenia niedowidzenia (obturacja, penalizacja),
- rehabilitacji wzrokowej (ćwiczenia pleoptyczne, ćwiczenia ortoptyczne).
Zabiegowe leczenie zeza ma na celu równoległe ustawienie oczu poprzez:
- iniekcję toksyny botulinowej do stosownych mięśni celem redukcji ich napięcia,
- operację w zakresie mięśni gałkoruchowych (osłabienie lub wzmocnienie niektórych mięśni chorego oka lub obu oczu).
Najlepsze wyniki przynosi stosowanie kilku metod jednocześnie. Niezwykle istotne jest też stosowanie się do zaleceń lekarskich. W przypadku zeza porażennego niezbędna okaże się konsultacja z innymi specjalistami – neurologiem, neurochirurgiem, endokrynologiem, internistą czy chirurgiem szczękowo-twarzowym. Najlepsze wyniki daje leczenie przeprowadzane w wieku dziecięcym, na wczesnym stadium choroby.
Zachęcamy do konsultacji z okulistami pracującymi w klinice Okulus oraz do umawiania się na wizyty w celu leczenia każdego rodzaju zeza.
Zez rozbieżny a jakość życia dziecka
Zez rozbieżny, podobnie zresztą jak inne rodzaje zeza, może prowadzić do licznych problemów w codziennym funkcjonowaniu dziecka. Wada ta może być przyczyną trudności w nauce, zaburzeń koncentracji uwagi oraz problemów z koordynacją ruchową. Dzieci z zezem rozbieżnym często mają również obniżony poziom samooceny oraz są narażone na odrzucenie przez rówieśników. W naszej klinice dbamy o to, aby proces leczenia zeza był dostosowany do indywidualnych potrzeb każdego Pacjenta. Stosujemy różnorodne metody terapeutyczne, takie jak okulary korekcyjne, ćwiczenia ortoptyczne i oczywiście leczenie farmakologiczne. Współpracujemy również z innymi specjalistami, aby zapewnić wszechstronne wsparcie dla dzieci zmagających się z tą przypadłością.
Współczesne metody leczenia zeza dają duże szanse na poprawę jakości życia Pacjentów, jednak nie można zapominać o aspektach psychologicznych związanych z tą przypadłością. Wiele osób zmagających się z zezem odczuwa lęk, niepewność oraz poczucie odtrącenia przez otoczenie. Dlatego zalecamy uważną obserwację dziecka oraz zapewnienie mu wsparcia psychologicznego, jeśli zajdzie taka potrzeba.